Ordu için en son teknolojileri geliştiren ABD’nin DARPA kuruluşu, uçuş kontrolü için hareketli parçalar yerine hava jetleri kullanacak deneysel bir uçak projesini duyurdu. CRANE isimli proje, birincil uçuş kontrolü için aktif akış kontrolü (AFC) aktüatörlerinin kullanılabilirliğini göstermeyi amaçlıyor. Bu proje eğer başarılı olursa, Wright kardeşlerin uçurduğu ilk uçaktan beri kullanılan, harici kontrol yüzeylerine dayanan uçuş kontrolüne yönelik asırlık tasarım paradigmasını kıracak.
Aktif akış kontrolü (AFC) nedir?
AFC aktüatörleri ile nozüllerden basınçlı hava üfleyerek uçağın yüzeyi üzerindeki hava akışını yönlendirebiliyor. AFC aktüatörleri, uçağın etrafındaki hava basıncını ve yönünü değiştirerek flap, rudder ve kanatçıklar gibi geleneksel kontrol yüzeylerine ihtiyaç duymadan uçağın dönüşünü, aşağı yukarı ve sağa sola hareketini değiştirebiliyor. AFC sayesinde, uçağın ağırlığını, karmaşıklığını ve bakım maliyetlerini azaltmak, performansını, gizliliğini ve manevra kabiliyetini artırmak gibi çeşitli avantajlar ortaya çıkacak.
X-65 olarak adlandırılan deneysel uçak, özgün, elmasa benzer kanatlı, tam ölçekli, insansız bir uçak olacak. Boeing’in yan kuruluşu olan Aurora Flight Sciences tarafından, Yeni Dengeleyicilerle Devrimsel Uçakların Kontrolü (CRANE) programının üçüncü aşaması kapsamında inşa edilecek.
X-65, iki sistem arasında kademeli geçişe ve karşılaştırmaya izin vermek için hem geleneksel hem de AFC kontrol aktüatörlerine sahip olacak. Uçak önce geleneksel kontrol yüzeyleriyle uçacak, ardından kademeli olarak AFC aktüatörlerine geçiş yapacak, sensörler ise kontrol etkinliğindeki farklılıkları izleyecek.
X-65, 3200 kg‘ın üzerinde ağırlığa, 9.2 metre kanat açıklığına sahip olacak ve Mach 0,7‘ye varan hızlara ulaşacak. Boyutu ve hızı askeri eğitim uçağıyla kıyaslanabilir düzeyde olduğundan test sonuçları gerçek dünya uygulamalarına uygun hale geliyor.
X-65’in 2025’in başlarında ortaya çıkmasının ardından 2025 yazında ilk uçuşuna hazır olması bekleniyor. Uçak modüler olacak, yani kanat bölümleri ve AFC efektörleri, DARPA ve diğer kurumlar tarafından daha fazla test ve deney yapılmasına olanak sağlamak üzere kolayca değiştirilebilecek. DARPA, X-65’in hem askeri hem de ticari amaçlar için AFC’yi birincil veya tek uçuş kontrol aracı olarak kullanacak yeni nesil uçakların önünü açacağını umuyor.
